Persoonsbewijzen wassen

Op het laboratorium van Van Clay had Van der Tweel, studiegenoot Henri van Gogh leren kennen. In de zomer van 1942 leerde hij via Van Gogh ook Peter Roelofs kennen. Op het persoonsbewijs zat een foto en daar zat een lak overheen als een zegel. Van Gogh was bezig om met pennetjes zegels los te peuteren, nieuwe foto's te plaatsen en de vingerafdrukken aan te passen. Roelofs was chemicus en Van der Tweel en Van Gogh waren fysici.

Ze discussieerden hoe de zegel met de pasfoto het beste van het persoonsbewijs verwijderd kon worden. Gewoonlijk lost lijm op als je aceton gebruikt, echter het persoonsbewijs was zo gemaakt dat het ging vlekken zodra er aceton opkwam. Dat merkte Van Gogh toen hij bezig was met een persoonsbewijs voor Van der Tweel. Het lukte hem om de vlek eruit te laten trekken.

Roelofs ontwikkelde de volgende techniek om de pasfoto te verwijderen. De persoonsbewijzen werden tien minuten in een weckpot gezet op een gaasje, 2 centimeter van de bodem. Er zaten een paar druppels aceton op de bodem van de pot. Door de damp kwam de pasfoto los. Die kon er dan voorzichtig afgehaald worden. Een nieuwe pasfoto werd er dan ingezet. De pasfoto’s hadden gestempeld op het persoonsbewijs gezeten. Wanneer er een nieuwe pasfoto opgezet werd, moest het ontbrekende deel van het stempel op de foto gemaakt worden. Dat kon Van der Tweel. Ook veranderde Van der Tweel met een penseel, nauwkeurig de nummers op een persoonsbewijs. Hij was goed in het retoucheren, het bijwerken van de foto´s.

Verder was er nog een chemisch proces ontwikkeld door Roelofs om inkt uit een persoonsbewijs te verwijderen. Hierbij verkleurde het persoonsbewijs tussendoor, maar hield je uiteindelijk een leeg persoonsbewijs over dat geheel naar wens ingevuld kon worden. Potten of ontvetten noemden ze dat. De vrouw van Roelofs had 25 persoonsbewijzen weten te bemachtigen. Negen hiervan waren met Oost-Indische inkt beschreven. Die konden niet gewassen worden, de rest wel en hingen die avond aan de waslijn op zolder te drogen.

Wormgoor beschreef dat recept voor Pieten wassen.

“Voor beschrijfbaar maken.

100 gram benzol +15 druppels paraffine

15% waterstof superperox op 100 gram.

Een paar druppels; 50% natronloog.

Bad maken

Plaatselijk onderdompelen, krijgt dan blauwe tint, inkt wordt bruin. Ongeveer 10 minuten uitspoelen dan in waterbad van 12% wijnsteenzuur gedurende 5 minuten. Daarna goed spoelen. De niet weg te werken delen worden afgedekt met collodium/ Collodium mag met ether. Om uitvloeien tegen te gaan met paraffine bestrijken.”[iii] Verder was er een gietijzeren gasstrijkijzer nodig om het persoonsbewijs te drogen. Door de goede delen met parafine af te dekken kon het persoonsbewijs plaatselijk aangepast worden. Deze techniek zou in 1943 ontwikkeld zijn. Precies op tijd voor een persoon, die een persoonsbewijs van iemand anders had bemachtigd. Op dat persoonsbewijs stond dat de drager van het persoonsbewijs een kootje aan een vinger miste. De man wilde net zijn hand aan het persoonsbewijs gaan aanpassen.

 

[iii] www.verzetsmuseum.org. Digitaal dossier Henk Wormgoor.

[iv] Interview band. Interviewer onbekend. Ter beschikking gesteld door Marjolein van der Tweel.